Goed en kwaad in onze tijd

Margarete van den Brink

We leven als mensheid in de tijd waarin de bewustzijnsziel ontwikkelt en daarmee in toenemende mate ons zelfbewustzijn. Dat betekent dat wij steeds meer verantwoordelijkheid dragen voor ons eigen denken, voelen en handelen. Voor dat wat er van ons uitgaat.

Hoe kunnen we dat begrijpen ?

De ontwikkeling van de ziel

In de loop van de evolutie ontplooiden scheppende geestelijke wezens in ons mensen de ziel met zijn drie verschillende wezensdelen. Als eerste brachten zij de gewaarwordingsziel tevoorschijn. Daarmee kunnen we de dingen in en om ons heen waarnemen en beleven.

Vervolgens kwam de verstands-gemoedsziel. Zij gaf ons het vermogen, mits tot ontwikkeling gebracht, helder en logisch te denken.

De ontwikkeling van het derde en laatste deel van de ziel, de bewustzijnsziel, begon aan het begin van de Nieuwe Tijd, zo rond 1500. Met dit derde deel rondden de scheppende geestelijke wezens de evolutionaire ontwikkeling van de ziel af. Als moderne mensen beschikken we nu over een lichamelijkheid: een fysiek, ether- en astraallichaam. En daarnaast over een ziele-instrument dat uit een gewaarwordingsziel, een verstands-gemoedsziel en een bewustzijnsziel bestaat. In elk van die zieledelen leeft ons ik op een eigen wijze.

Geestelijke bewustwording

Met het geschenk dat de geestelijke wereld ons met de bewustzijnsziel gaf zijn wij in staat nog een laag dieper in onze ziel, ons innerlijk, te leven dan met de gewaarwordings- en verstandsziel het geval is. De bewustzijnsziel maakt het mogelijk op een nog veel dieper niveau dan alleen op dat van de beleving en het intellect, te begrijpen - bewust te worden - wat wij waarnemen, ervaren en denken. En vanuit dat diepere, hogere bewustzijn te handelen.

Dat geldt zowel voor het begrijpen van dat wat van buiten af op ons toekomt als dat wat uit onszelf voortkomt.

Het dieper bewust worden, het tot inzicht komen, is mogelijk omdat de bewustzijnsziel zich opent naar de wereld van de geest. En daarmee naar ons geestelijke zelf. Ons geestelijke zelf leeft als het ware in de bewustzijnsziel. Zij vormt er een eenheid mee.¹⁾

De geestelijke wereld is een wereld van waarheid, waarachtigheid, schoonheid, zuiverheid, gerechtigheid, goedheid en liefde. Omdat ons geestelijke zelf deel uitmaakt van de geestelijke wereld leven deze eigenschappen en kwaliteiten ook in ons geestelijke zelf. En zo dus ook in onze bewustzijnsziel en in ons ik. Daar willen ze gekend en tot ontwikkeling gebracht worden.

Dat dat zo is kunnen we herkennen aan het feit dat wij ons bij allerlei gebeurtenissen die zich buiten ons en in ons voordoen afvragen: Is dat waar ? Of niet waar? Hoe zit dat in elkaar ? Hoe kan ik dat begrijpen ?

Of, bij een bepaald vraagstuk: hoe ga ik daar op de juiste wijze mee om? Wat is hier de goede beslissing ? Vragen die ons aanzetten tot nadenken, reflectie, en dieper bewust worden. Dat komt omdat deze vragen hun oorsprong in ons geestelijke zelf hebben. Het hogere zelf trekt ons zo als het ware via ons ik op naar een nieuw, hoger niveau van bewustzijn. Om vandaaruit op overeenkomstige wijze te handelen.

Bill Cody

Het is een gelukkige omstandigheid dat er mensen bestaan, of hebben bestaan, die ons dit nieuwe bewustzijn vanuit de geest, voorleven.

Ik zal u daar een voorbeeld van geven. Het betreft het verhaal van Bill Cody, verteld door George Ritchie in zijn boek Terugkeer uit de dood. 2)Hij beschrijft daarin dat hij als amerikaans soldaat in mei l945, als de Tweede Wereldoorlog is afgelopen, met een groep amerikaanse artsen hulp verleent in een duits concentratiekamp in de buurt van Wuppertal. Temidden van de onvoorstelbare ellende die daar heerst, ontmoet Ritchie een man, een Poolse Jood, die grote indruk op hem maakt. De man, die hij Bill Cody noemt, valt op omdat hij, in tegenstelling tot de andere gevangenen, rechtop loopt, heldere ogen heeft en over een haast onuitputtelijke energie beschikt. Omdat hij vloeiend vijf talen spreekt wordt hij door de Amerikanen als tolk aangesteld. Onvermoeibaar is hij meer dan vijftien uur per dag in de weer om te helpen. Er gaat een sfeer van liefde en mededogen van hem uit waar mensen zich aan warmen. Elke groepering in het kamp blijkt hem als vriend te beschouwen. Als ergens ruzie uitbreekt wordt hij er als bemiddelaar bij gehaald. Ook praat hij onophoudelijk met gevangenen die in zo'n intense haat gevangen zitten dat ze iedere Duitser die ze tegenkomen direct willen doodschieten. Hij dringt er bij hen op aan hun vijanden te leren vergeven.

Aan Ritchie vertelt hij zijn verhaal.

‘Wij woonden in het getto in Warschau, mijn vrouw en ik, onze beide dochters en onze drie kleine zoons. Toen de Duitsers onze straat bereikten, zetten ze iedereen tegen de muur en openden het vuur met hun machinegeweren. Ik smeekte hen samen met mijn gezin te mogen sterven, maar omdat ik Duits sprak deelden zij mij in bij een ploeg dwangarbeiders'.

Hij pauzeert even en gaat dan door: ‘Op dat moment moest ik voor mijzelf beslissen of ik de soldaten die hiervoor verantwoordelijk waren moest haten of niet. In feite was het geen moeilijke keuze. Ik was advocaat. In mijn praktijk had ik maar al te vaak gezien wat haat kan uitrichten met het lichaam en de geest van mensen. Haat had zojuist de zes mensen die voor mij belangrijker waren dan wat ook ter wereld het leven gekost. Daarom besloot ik op dat moment dat ik de rest van mijn leven – ongeacht of dat enkele dagen of vele jaren zou duren – iedereen zou liefhebben met wie ik in aanraking zou komen.'

De krachten van het boze

Als je dit leest vraag je jezelf af: hoe kon het zijn dat Bill Cody op het moment dat zijn geliefden voor zijn ogen werden doodgeschoten, niet direct geheel en al vervuld werd door een intense haat die alles wil vernietigen? Dat zouden we kunnen verwachten, aangezien sinds de zondeval in ieder mens op aarde de krachten van het boze leven. Naast die van Lucifer, zijn dat de krachten van onwaarheid, leugen en haat van Ahriman en de alles vernietigende destructiekrachten van de Asoeras. Ieder mens op aarde heeft deze in zich, zelfs de meest zachtmoedige. En dus ook Bill Cody. Zij wachten op het juiste moment – vaak van pijn of angst - om door de persoon naar buiten te breken en hun destructieve werk te doen.

Hoe komt het dat dat bij Cody niet het geval was? Hoe kon hij na dit meest vreselijke moment in zijn leven er ook nog toe besluiten voortaan ieder mens die hij ontmoet lief te hebben? Inclusief de Duitsers?

In onze tijd is dat een hoogst urgente vraag. Want, terwijl ons hogere zelf in ons wakker wordt, doen deze donkere, negatieve geestelijke krachten in ons er in toenemende mate van alles aan om de daarmee gepaard gaande innerlijke omwenteling in de ziel te voorkomen. Vandaar dat zij ons met al hun kracht aanzetten tot egoisme, machtsmisbruik en overheersing, en creëren zij chaos en verwarring door onwaarheden en haat te zaaien. Daar waar naar inzicht en waarheid wordt gestreefd proberen zij deze te ondermijnen. Overal in de wereld kunnen we die tendensen aan de gang zien.

De krachten van het goede

In die opzet zouden de negatieve krachten zonder meer slagen als er naast hen niet ook ándere krachten in de ziel zouden werken. Het verhaal van Bill Cody laat zien dat die er zijn.

Was dat niet het geval dan had hij de stappen die hij deed niet kunnen zetten en was hij niet de bijzondere mens geworden die hij was. Welke krachten zijn dat?

Dat zijn de bewustzijnskrachten van licht, liefde en de vooruitgang. Zij gaan uit van ons hogere geestelijke zelf en van Christus. Doordat deze hoge geestelijke krachten sinds de dood en opstanding van Christus op Golgotha in het innerlijk van ons mensen leven en werken, kunnen wij ons verder ontwikkelen. En daarmee de krachten van egoisme, haat, onwaarheid en het slechte in onszelf herkennen en overwinnen.

Dat dat mogelijk is hebben wij te danken aan het feit dat wij door de werkzame aanwezigheid van ons geestelijke zelf en Christus over een aantal uitermate belangrijke vermogens beschikken die ons hierbij helpen. Vermogens die ons in staat stellen ondanks de aanwezigheid en de toenemende invloed van de negatieve krachten innerlijk zó in beweging te komen en geestelijk actief te worden dat de omwenteling naar de geest kan plaatsvinden en onze ontwikkeling verder kan gaan. Welke zijn die vermogens?

Afstand kunnen nemen tot jezelf en de dingen om je heen
Waarheid vinden
Keuzes kunnen maken
Vrij worden
Het goede kunnen doen.

Hoe zijn ze te herkennen? En hoe kunnen we ze gebruiken ten behoeve van onze ontwikkeling?

De vijf geestelijke vermogens

We keren terug naar Bill Cody. Op het moment dat die vreselijke gebeurtenis plaatsvond en zijn geliefden voor zijn ogen werden doodgeschoten hád hij volledig in de greep van de donkere machten kunnen komen. Dat gebeurde echter niet. In een flits van een seconde neemt hij afstand, overziet de situatie, maakt zich de verschillende keuzemogelijkheden bewust en neemt dan een besluit dat gebaseerd is op een waarde, een morele overweging.

Afstand nemen doe je door je a. niet te laten meeslepen door emoties en b. bewust vanuit een hoger standpunt (je geestelijke zelf) naar de situatie te kijken. Doe je dat niet dan word je in zo'n situatie zondermeer door de negatieve krachten overweldigd en meegesleurd.

Doordat hij afstand neemt overziet Cody de hele situatie in een fractie van een seconde. Hij ziet wat er gebeurt: zijn geliefden worden allen doodgeschoten. Waarheid vinden houdt in zijn geval in: erkennen wat er op dat moment gebeurt en tezelfdertijd bewust worden op welke verschillende manieren hij kan reageren. Vervolgens kiest hij in een oogwenk voor de enige reactie waarvan hij van binnenuit voelt dat die de juiste is. Vanuit de kracht die hij hierdoor ontvangt – want het vinden van waarheid schenkt kracht - kan hij ‘nee' zeggen tegen de krachten van haat en destructie die in zijn innerlijk opwellen en hem willen verleiden tot negatieve acties. Hij kan ze weerstaan. Hij weet welke gevolgen het zou hebben als hij ze in zijn innerlijk zou toelaten. De voorbeelden daarvan had hij in zijn werk als advocaat én in het concentratiekamp gezien. Hij wist in welke val hij terecht zou komen. Door innerlijk ‘nee' te zeggen tegen de haat en vernietigingskrachten in zichzelf, vrijwaarde hij zich zo van de overheersing door de donkere krachten van het boze.

Het voorgaande laat zien dat we hier met vier van de bovengenoemde vermogens te maken hebben: Cody reflecteert: neemt afstand, overziet de situatie, komt tot inzicht, vindt waarheid, en kan daardoor de keuze maken zich vrij te houden van de donkere krachten.

Vrijheid

Nu kent vrijheid twee aspecten. Je kunt vrij worden van iets en vrij worden tot iets. Door waarheid te vinden en zich niet door de negatieve krachten te laten overheersen werd Cody vrij van. Vervolgens maakte hij in vrijheid de keuze tot iets: op grond van het inzicht (waarheid) wat haat in mensen bewerkstelligt kiest hij voor het tegenovergestelde en besluit voor het goede te gaan: liefde op te brengen voor ieder mens die hij tegenkomt. Met andere woorden: hij kiest ervoor andere mensen aandacht en liefde te geven en hen te dragen en te steunen op hun weg in het leven. Wie zij ook zijn. Dat wordt zijn nieuwe levensmotief. Het is dit morele principe, deze morele waarde, afkomstig uit de wereld van de geest, waar hij vanaf dat moment uit wil leven. Ook deze morele waarde van ‘het goede doen' komt voort uit zijn geestelijke zelf en de daarin werkende kracht van Christus. Zij geven hem die geheimzinnige kracht en gezondheid waar hij over beschikt en het mededogen met de mensen die lijden. En niet te vergeten begrip voor de diepe haat- en destructiekrachten waarin de Duitsers in het concentratiekamp gevangen zitten. Zo wordt hij innerlijk vrij. Geen enkele (religieuze) wet heeft hem van buitenaf opgelegd hoe hij moest handelen, welke keuze hij moest maken. Zijn vrije daad kwam enkel en alleen voort uit zijn diepste innerlijk, uit de morele krachten van zijn eigen geestelijke zelf.

Michaël

Dit proces vanuit de vijf vermogens kunnen wij mensen van deze tijd overal, ieder moment van de dag, ook in ons eigen leven oefenen door reflectie op ons eigen denken, voelen en handelen.
Doen we dat dan ontstaat er in ons een steeds grotere vrijheid door een vrij en gezuiverd levend denken en bewustzijn. Daarmee vormen wij ons innerlijk om in geestelijke zin.

We kunnen dit reflectieproces een Michaëlische wijze van denken en bewustzijn noemen. Het is immers de taak van de aartsengel Michael om samen met ons mensen, het boze op aarde via het bewustzijn en daden van liefde te overwinnen en om te vormen in onzelfzuchtigheid, waarheid, waarachtigheid en het goede.

Dat betekent dat iedere poging die wij mensen daartoe ondernemen, de grote Tijdgeest Michaël helpt zijn gigantische taak te vervullen.

Zie het boek Theosofie, door Rudolf Steiner, hoofdstuk Lichaam, ziel en geest.
Ritchie, G.G., Terugkeer uit de dood. Verslag van een bijna-doodervaring, 2008, Zeist: Christofoor.